ไก่ฟ้าหางลายขวาง (อังกฤษ: Hume's pheasant, Mrs Hume's pheasant, Bar-tailed pheasant; ชื่อวิทยาศาสตร์: Syrmaticus humiae) เป็นไก่ฟ้าขนาดใหญ่ พบในประเทศจีน, ประเทศปากีสถาน, ประเทศอินเดีย, ประเทศพม่า และ ประเทศไทย ชื่อสามัญในภาษาอังกฤษถูกตั้งตามชื่อของ มารี แอนน์ กรินดอลล์ ฮิม ภรรยาของอัลลัน อ๊อตทาเวียน ฮิม นักธรรมชาติวิทยาชาวอังกฤษ

เพราะการสูญเสียที่อยู่และถูกล่าเป็นอาหาร ไก่ฟ้าหางลายขวางจึงจัดเป็นสิ่งมีชีวิตที่ถูกคุกคามความเสี่ยงต่ำ (NT) ในบัญชีแดงของสหภาพเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ และจัดอยู่ในบัญชีที่ 1 ของ CITES

ลักษณะทั่วไป

ไก่ฟ้าหางลายขวางเป็นไก่ฟ้าที่มีรูปทรงสัณฐานผิดแผกไปจากไก่ฟ้าชนิดอื่นๆ ตัวผู้มีหนังใบหน้าสีแดง ปากสีเหลืองขุ่น หัวและคอสีน้ำเงินแกมสีเหล็ก ไม่มีหงอน หลังสีน้ำตาลแดงมีลายเล็กๆสีดำ ช่วงไหล่มีแถบสีขาว ปีกมีแถบสีขาวสลับกับสีน้ำตาลและสีน้ำเงินทั้งข้างซ้ายและข้างขวา ลำตัวด้านล่างสีน้ำตาลแดง ตะโพกและขนคลุมโคนหางด้านบนมีลายสีขาวและสีดำ หางยาวชี้ตรงไปทางด้านหลังไม่โค้งเหมือนไก่ฟ้าชนิดอื่นหรือไก่ป่า

หางด้านบนสีขาว มีแถบสีเทาซีดน้ำตาลและดำพาดขวางตามทางไปตลอดจนถึงปลาย จึงได้เรียกกันว่า “ไก่ฟ้าหางลายขวาง” แข้งสีออกเทามีเดือยข้างละหนึ่งเดือย ตัวเมียมีขนาดเล็กกว่าลำตัวด้านบนเป็นสีน้ำตาลซีด มีลายแต้มสีเนื้อสีขาวและสีดำกระจายทั่วไป กระหม่อมสีแดง หัว คอ และลำตัวด้านล่างสีจางกว่าลำตัวด้านบน ขนปีกมีสีน้ำตาลสลับดำที่ปลายขนมีขอบสีขาว หางสีน้ำตาลมีลายแถบสีน้ำตาลเข้มแต่เห็นลางๆ สีลายขวางเหมือนกับตัวผู้ แต่สั้นกว่า

ถิ่นอาศัยและอาหาร

ไก่ฟ้าชนิดนี้มีเขตแพร่กระจายค่อนข้างแคบโดยพบในตอนใต้ของประเทศจีน, ประเทศปากีสถาน, ประเทศอินเดีย, ประเทศพม่า และ ประเทศไทย ในประเทศไทยอาศัยอยู่ในแหล่งอาศัยป่าดิบเขาที่ค่อนข้างโปร่งซึ่งเต็มไปด้วยพรรณไม้ในวงศ์ก่อ ป่าสนเขาและป่าดิบเขาผสมกับป่าสนเขาซึ่งมีพื้นป่าค่อนข้างโล่งเต็มไปด้วยหญ้าแทรกด้วยต้นไม้เตี้ยๆและมีก้อนหินโผล่ขึ้นมาจากดินบ้างรวมทั้งลาดเขาที่เต็มไปด้วยต้นหญ้าสูงๆ ป่าชั้นสอง ป่าละเมาะ และชายป่าบนภูเขาระดับความสูงตั้งแต่ ๙oo–๑,๕ooเมตร พบในภาคเหนือ เช่น ดอยหลวงเชียงดาว และดอยอ่างขาง ในระดับความสูงตั้งแต่ ๑,๒๒oถึง ๑,๖๗๕เมตร

ส่วนอาหารก็จะเป็นพวกสัตว์ตัวเล็กๆ หนอน แมลง ไส้เดือน นอกจากนี้ยังกินพวกเมล็ดหญ้าเมล็ดพืช ผลไม้สุกที่หล่นตามพื้นส าหรับในกรงเลี้ยงสามารถเลี้ยงด้วยอาหารไก่ส าเร็จรูป ที่มีขายทั่วไปและเสริมด้วยหนอน ผัก ผลไม้ วิตามินชนิดละลายน้ำ

พฤติกรรม

ใช้เวลาส่วนใหญ่ในเวลากลางวันนอนซุกตัวอยู่ในดงทึบ และออกมาหากินในตอนเช้ามืด และตอนพลบค่ำในที่โล่ง กินเมล็ดพืช ลูกไม้ป่าเป็นหลัก อาจมีสัตว์เล็กๆบ้าง ในตอนกลางคืนจะเกาะนอนบนยอดไม้สูง ปกติหากินเป็นฝูง 3-5 ตัวหรือเป็นกลุ่มครอบครัวซึ่งมีตัวผู้เพียงตัวเดียว ที่เหลือเป็นตัวเมียและลูกนกอายุน้อย เชื่อว่าทำรังในเดือนเมษายนจนถึงเดือนมิถุนายน วางไข่ 3-12 ฟองบนพื้นดิน กกไข่ 27 -28 วันจึงฟักเป็นตัว ตัวเมียจะเป็นผู้ดูแลลูกนก