แมงกะพรุน (Jellyfish) เป็นแพลงค์ตอนสัตว์ขนาดใหญ่ อยู่ในไฟลัมไนดาเรีย (Cnidaria) มีรูปร่างคล้ายระฆัง ร่มหรือจาน ตัวแมงกะพรุนประกอบด้วยส่วนลำตัวด้านบนที่มีลักษณะโปร่งใสรูปร่างคล้ายร่ม (umbrella) โดยมีส่วนที่เป็น หนวด (Tentacle) อยู่บริเวณขอบร่ม และปากอยู่ด้านล่างของร่ม และมีขา (oral arms) อยู่รอบปากทำหน้าที่ปกป้องปากหรือช่วยในการกินอาหาร แมงกะพรุนพบมากในทะเลแถบภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยพบแมงกะพรุนที่บริโภคได้มี จำนวนมากถึง 17 สายพันธุ์

เรามักจะนึกถึงแมงกะพรุนในฐานะสัตว์อันตรายใต้ทะเล แต่ที่จริงในบรรดาแมงกะพรุนทั้งหมดที่คาดการว่ามีราว 30,000 ชนิด และเป็นที่รู้จักกันดีราว 2,000 ชนิดนั้น มีเพียงราว 70 ชนิดที่มีอันตรายต่อมนุษย์

แมงกะพรุนหลายชนิดที่มนุษย์เรานำมารับประทานเป็นอาหารได้ ที่รู้จักกันดี คือ แมงกะพรุนหนัง (Rhopilema spp.) แมงกะพรุนจาน (Aurelia spp.) แมงกะพรุนลอดช่อง และแมงกะพรุนหอม สามารถนำไปประกอบอาหารได้หลายประเภท อาทิ ยำ และเป็นส่วนประกอบสำคัญของเย็นตาโฟ

ชาวจีนมีการรับประทานแมงกะพรุนมาไม่ต่ำกว่า 1,000 ปีแล้ว โดยชาวประมงจะเก็บจากทะเล และผ่าออกทำการตากแห้งและหมักกับเกลือ สารส้ม และโซเดียม ก่อนจะนำออกขาย

ในประเทศไทยพบแมงกะพรุนที่บริโภคได้ 3 สายพันธุ์ คือ แมงกะพรุนหนัง แมงกะพรุนลอดช่องและแมงกะพรุนหอม แต่แมงกะพรุนที่พบมากและนิยมนำมาแปรรูปเพื่อส่งออกและจำหน่ายในประเทศ คือ แมงกะพรุนหนังและแมงกะพรุนลอดช่อง โดยพบมากบริเวณทะเลอ่าวไทยและอันดามัน

แมงกะพรุนมีองค์ประกอบหลัก คือ น้ำและโปรตีน โดยโปรตีนจากแมงกะพรุน ส่วนใหญ่เป็นคอลลาเจน การบริโภคแมงกะพรุนนิยมบริโภคในประเทศแถบเอเชีย โดยเฉพาะประเทศจีนและญี่ปุ่น นอกจากมีเนื้อสัมผัสที่เหนียวและกรอบแล้ว แมงกะพรุนยังมีคุณค่าทางโภชนาการที่ดี คือ มีปริมาณโปรตีนสูง ให้พลังงานและไขมันต่ำ และประกอบด้วยแร่ธาตุหลายชนิด ได้แก่ แคลเซียม ฟอสฟอรัส ไอโอดีน เหล็กและวิตามิน นอกจากนี้แมงกะพรุนยังมีสรรพคุณทางยา โดยเชื่อว่าการรับประทานแมงกะพรุนจะช่วยรักษาโรคข้ออักเสบ ความดันโลหิตสูง อาการปวดหลัง แผลพุพอง โรคหืด อาการท้องผูก และทำให้ผิวหนังอ่อนนุ่มได้

ในประเทศไทยการบริโภคแมงกะพรุนจะนิยมนำมาดองกับน้ำฝาดหรือนำมาทำแมงกะพรุนตากแห้งเพื่อใช้ปรุงอาหาร เช่น ใช้ใส่ในเย็นตาโฟ หรือแปรรูปเป็นแมงกะพรุนดองเค็มในลักษณะกึ่งแห้งส่งขายต่างประเทศ เช่น จีน ญี่ปุ่น เกาหลี

ในปัจจุบันมีรายงานการศึกษาเกี่ยวกับการใช้ประโยชน์จากแมงกะพรุนในลักษณะต่างๆ เช่น การแปรรูปผลิตภัณฑ์แมงกะพรุนอบแห้ง แมงกะพรุนทอดกรอบปรุงรส เครื่องดื่มน้ำแมงกะพรุนสกัดเข้มข้น หรือใช้เป็นวัตถุดิบสำหรับการผลิตคอลลาเจน โปรตีนสกัดเข้มข้นและผงโปรตีนเข้มข้น เพื่อใช้เป็นส่วนประกอบในผลิตภัณฑ์อาหารต่างๆ ซึ่งนับเป็นแนวทางการใช้ประโยชน์จากแมงกะพรุนที่หลากหลายมากขึ้น