นาเกลือเป็นอาชีพดั้งเดิมของคนไทยที่สืบทอดกันมายาวนาน เป็นภูมิปัญญาของมนุษย์ที่สืบทอดกันมาตั้งแต่โบราณ ซึ่งควรค่าแก่การรักษาภูมิปัญญานี้ไว้ไม่ให้สูญหายไป แต่ด้วยประสบปัญหาหลายด้าน ทำให้คนรุ่นใหม่ขาดแรงจูงใจที่จะมาสืบทอดต่อ เส้นทางสายนาเกลือจึงดูเหมือนจะค่อยๆเลือนหายไปจากสังคมไทย และวิถีนาเกลือก็กำลังจะสูญหายไปเพราะทุกวันนี้ชาวนาเกลือมีจำนวนลดลง

การผลิตหรือทำนาเกลือสมุทรใช้น้ำทะเลเป็นวัตถุดิบหลัก ดังนั้นแหล่งผลิตสำคัญจึงอยู่ใกล้กับชายฝั่งทะเล ซึ่งถึงแม้ประเทศไทยจะมีชายฝั่งทะเลที่ยาวถึง 2,600 กิโลเมตร แต่พื้นที่ที่เหมาะกับการทำนาเกลือมีอยู่จำกัด โดยปัจจัยสำคัญต่อการเลือกพื้นที่ทำนาเกลือนั้น ต้องมีภูมิประเทศราบเรียบและต้องมีดินเหนียวเป็นองค์ประกอบหลักของพื้นที่ ดังนั้นพื้นที่หลักในการทำนาเกลือของประเทศไทยจึงอยู่บริเวณจังหวัดเพชรบุรี สมุทรสาครและสมุทรสงคราม

พอสิ้นฤดูฝนชาวนาเกลือจะเริ่มต้นฤดูการผลิตเกลือ ตั้งแต่เตรียมนา กำจัดสิ่งสกปรก ปรับดิน และกลิ้งนาให้แน่นเรียบโดยใช้รถไถ จากนั้นก็เปิดน้ำกักเก็บในนาจนมีความเค็มระดับที่เหมาะสม โดยการทยอยเปิดน้ำเข้านาแปลงต่างๆตามลำดับ

น้ำจากทะเลจะไหลตามคลองส่งน้ำไปยังที่ทำกินของชาวนาเกลือ น้ำทะเลที่ผันมาตามคลองส่งน้ำจะถูกสูบเข้าไปเก็บที่วังน้ำ จากนั้นจึงจะถูกผันเข้านาประเทียบและนาตาก เพื่อตากแดดให้น้ำระเหยออก ถัดไปเป็นนาเชื้อซึ่งเตรียมน้ำให้มีความเค็มจัดในระดับที่เหมาะสมจะทำเป็นเกลือ และสุดท้ายจะปล่อยน้ำเข้านาปลงซึ่งเป็นพื้นที่ตกผลึกเกลือ กระบวนการตกผลึกหรือการปลงใช้เวลา 15 วัน ก็จะสามารถรื้อเกลือไปขายได้

เกลือที่จะได้จากการทำนาเกลือจะมีสองส่วน คือ

• เกลือที่ตกผลึกอยู่ที่ผิวดิน

• เกลือที่ตกผลึกแต่ลอยอยู่บนผิวของน้ำ

เกลือที่ตกผลึกแล้วลอยอยู่ที่ผิวน้ำจะมีปริมาณน้อย เม็ดของเกลือชนิดนี้จะละเอียดกว่าเม็ดของเกลือที่ตกผลึกอยู่ที่ผิวดินและต้องทยอยช้อนออกมาเรื่อยๆ ซึ่งคนทำนาเกลือบอกว่าจะทำได้ยากกว่ามาก เมื่อเทียบกับเกลือที่ตกผลึกที่อยู่ที่ผิวดิน ข้อดีของเกลือชนิดนี้คือขายได้ในราคาที่สูงกว่าเกลือที่ตกผลึกอยู่ที่ผิวดิน

ส่วนเกลือที่ตกผลึกอยู่ที่ผิวดินนั้นจะมีความบริสุทธิ์น้อย ยังมีสิ่งเจือปนต่างๆอยู่ในเกลือมากและยังไม่สามารถนำเกลือมาเพื่อบริโภคได้ ต้องนำเกลือไปเข้าสู่ขั้นตอนและกระบวนการที่จะทำให้เกลือบริสุทธิ์มากขึ้น ดังนั้นราคาเกลือที่เราเห็นว่าแพงตามร้านค้าต่างๆ จะมีต้นทุนมาจากกระบวนการทำให้เกลือบริสุทธิ์และปลอดภัยต่อการนำมาบริโภคนั่นเอง

นอกจากเกลือสมุทรซึ่งเป็นผลผลิตหลัก ยังมีผลผลิตพลอยได้ประเภทอื่นๆที่ได้จากการทำนาเกลือ เช่น เกลือจืดหรือยิปซัมที่นิยมผลิตในช่วงที่ไม่สามารถทำนาเกลือได้ มีประโยชน์ในอุตสาหกรรมปูนปลาสเตอร์ เพราะใช้ปรับสภาพดินหรือทำยาสีฟันชนิดผง และอีกผลิตผลที่เกิดจากนาเกลือคือ ขี้แดดนาเกลือ ซึ่งเป็นส่วนที่อยู่บนผิวดินของนาเกลือและเป็นส่วนที่ต้องนำออก ในบางพื้นที่ขี้แดดนาเกลือสามารถนำมาใช้เป็นปุ๋ยในการเกษตรได้